3. ชรามรณสุตฺตวณฺณนา

[114] อญฺญตฺร ชรามรณาติ ชรามรเณน วินาฯ ชรามรณวิรหิโต ชาโต นาม อตฺถิ นุ โขติ ปุจฺฉติฯ ปาฬิยํ ชาตสฺสาติ ปจฺจตฺเต สามิวจนํฯ มหาสาลาติ อิมินา ร-การสฺส ล-การํ กตฺวา ‘‘มหาสาลา’’ติ วุตฺตนฺติ ทสฺเสติ ยถา ‘‘ปุรตฺถิโยติ ปุลตฺถิโย’’ติฯ มหาสารปฺปตฺตาติ มหนฺตํ วิภวสารํ ปตฺตาฯ โกฏิสตํ ธนํ, อยเมว วา ปาโฐฯ ‘‘กุมฺภํ นาม ทส อมฺพณานี’’ติ วทนฺติฯ อิสฺสราติ วิภวิสฺสริเยน อิสฺสราฯ สุวณฺณรชตภาชนาทีนนฺติ อาทิ-สทฺเทน วตฺถเสยฺยาวสถาทิํ สงฺคณฺหาติฯ อสาธารณธนานํ นิธานคตตฺตา ‘‘อนิธานคตสฺสา’’ติ วุตฺตํฯ ตุฏฺฐิกรณสฺสาติ ปาสาทสิวิกาทิสุขสาธนสฺสฯ

อารกา กิเลเสหีติ นิรุตฺตินเยน สทฺทสิทฺธิมาหฯ อารกาติ จ สพฺพโส สมุจฺฉินฺนตฺตา เตหิ ทูเรติ อตฺโถฯ ราคาทีนํ หตตฺตา, ปาปกรเณ รหาภาวโต, อนุตฺตรทกฺขิเณยฺยตาทิปจฺจยา จ อรหํฯ กามญฺจายํ สํยุตฺตวณฺณนา, อภิธมฺมนโย เอว ปน นิปฺปริยาโยติ อาห ‘‘จตฺตาโร อาสวา’’ติ พฺรหฺมจริยวาสนฺติ มคฺคพฺรหฺมจริยวาสํฯ วุฏฺฐาติ วุฏฺฐวนฺโตฯ จตูหิ มคฺเคหิ กรณียนฺติ ปจฺเจกํ จตูหิ มคฺเคหิ กตฺตพฺพํ ปริญฺญาปหานสจฺฉิกิริยภาวนาภิสมยํฯ เอวํ คตํ โสฬสวิธํ โหติฯ โอสีทาปนฏฺเฐน ภารา วิยาติ ภาราฯ เตนาห ‘‘ภารา หเว ปญฺจกฺขนฺธา’’ติอาทิ (สํ. นิ. 3.22)ฯ อตฺตปฏิพทฺธตาย อตฺตโน อวิชหนโต ปรมตฺถเทสนาย จ ปรมตฺโถ อรหตฺตํฯ กามญฺจายมตฺโถ สพฺพสมิทฺธิสสนฺตติปริยาปนฺโน อนวชฺชธมฺโม สมฺภวติ อกุปฺปสภาวา, อปริหานธมฺเมสุ ปน อคฺคภูเต อรหตฺเต สาติสโย, น อิตเรสูติ ‘‘อรหตฺตสงฺขาโต’’ติอาทิ วุตฺตํฯ โอรมฺภาคิยุทฺธมฺภาคิยวิภาคํ ทสวิธมฺปิ ภเวสุ สํโยชนํ กิเลสกมฺมวิปากวฏฺฏปจฺจโย หุตฺวา นิสฺสริตุํ อปฺปทานวเสน พนฺธตีติ ภวสํโยชนํฯ สติปิ หิ อญฺเญสํ ตปฺปกฺขิยภาเวน วินา สํโยชนานิ เตสํ ตปฺปจฺจยภาโว อตฺถิ, ภวนิยาโม โอรมฺภาคิยุทฺธมฺภาคิยสงฺคหิโตติ ตํตํภวนิพฺพตฺตกกมฺมนิยาโม จ โหติ, น จ อุปจฺฉินฺนสํโยชนสฺส กตานิปิ กมฺมานิ ภวํ นิพฺพตฺเตนฺตีติ เตสํเยว สํโยชนฏฺโฐ ทฏฺฐพฺโพฯ